Σάββατο 28 Ιουνίου 2014

Κλείσιμο χρονιάς Η

Η ΛΑΗ έκλεισε την φετινή χρονιά με δείπνο (sic!) στην Αυλή του Δευκαλίωνα. Ανάμεσα σε εδέσματα, οίνο, γευστικά γλυκά, βιβλιοσυζητήσεις και άλλα ανακηρύξαμε συντονίστρια για την επόμενη χρονιά την Ελένη Κουφάκη και αναπληρωματικό συντονιστή τον Γιάννη Ζερβάκη.

Δευτέρα 16 Ιουνίου 2014

Λέσχη Η-8

Το Σάββατο 14-6-2014, στην τελευταία συνάντηση της ΛΑΗ για την χρονιά αυτή, συζητήσαμε το βιβλίο "Πέδρο Πάραμο" του Χουάν Ρούλφο (Πατάκης). Την παρουσίαση έκανε η Αλέκα Μανουσάκη.

Οι Δούλες

                                        του ΖΑΝ ΖΕΝΕ
                                               

                                                   LES BONNES
                                        JEAN GENET, Γαλλία, 1947

 ΠΕΡΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ:
   
     Ο Ζαν Ζενέ έγραψε τις Δούλες κατά παράκληση του Louis Jouvet, που τις ανέβασε στο Théàtre de lAthénée την ίδια χρονιά. Πρόκειται για μονόπρακτο και τα πρόσωπα του είναι: η Κλαίρη, η Σολάνζ και η Κυρία. Το έργο παίχτηκε σε αξιόλογες παραστάσεις σε μεγάλες πόλεις του εξωτερικού. Στην Ελλάδα, έχει ανέβει από διάφορους θιάσους.
      Η πηγή έμπνευσης αυτού του  θεατρικού έργου είναι ένα πραγματικό γεγονός. Πρόκειται για το διπλό αποτρόπαιο έγκλημα που διέπραξαν δύο εσώκλειστες υπηρέτριες στην επαρχιακή  γαλλική πόλη Le Mans στις 2/2/1933. Πρόκειται για τις αδελφές Papin- την 28χρονη μαγείρισσα  Christine και την 21χρονη καμαριέρα Lea- οι οποίες σκότωσαν τα αφεντικά τους- την Leonie, σύζυγο του συνταξιούχου δικηγόρου Lanceline και την κόρη της Geneviève- όταν οι τελευταίες επέστρεψαν ξαφνικά  από τη βραδινή  τους έξοδο στο αρχοντικό τους.
     Ο Ζαν Λακάν στο δοκίμιό του «Κίνητρα του παρανοϊκού εγκλήματος: το έγκλημα των αδελφών Παπέν», το οποίο συμπεριλήφθηκε στη διδακτορική διατριβή του ψυχαναλυτή: « Περί της παρανοϊκής ψύχωσης στις σχέσεις της με την προσωπικότητα»,  αναφέρει: Φαίνεται όμως πως οι αδελφές δεν μπορούσαν να πάρουν η μία από την άλλη την απόσταση που χρειαζόταν για να αλληλοεξοντωθούν. Ψυχές πραγματικές σιαμαίες που σχηματίζουν έναν κόσμο ερμητικά κλειστό… Με τα μέσα του μικρόκοσμού τους οφείλουν να λύσουν το δικό τους αίνιγμα, το ανθρώπινο αίνιγμα του φύλου… Η φράση (στο δικαστήριο) της Κριστίν- «Πιστεύω βαθιά πως σε κάποια άλλη ζωή θα πρέπει να ήμουν ο σύζυγος της αδελφής μου»- αναπαράγεται στους ασθενείς μας μέσω μιας ευρείας γκάμας παραληρηματικών, φανταστικών θεμάτων…Το μοιραίο βράδυ, με την αγωνία μιας επικείμενης τιμωρίας, οι αδελφές βλέπουν στην εικόνα των κυριών τους τον αντικατοπτρισμό του δικού τους κακού. Αυτό που απεχθάνονται στο ζευγάρι που παρασύρουν στον αποτρόπαιο χορό είναι η δική τους απόγνωση.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΣΤΗ ΛΕΣΧΗ:
     
     Οι Δούλες διαβάστηκαν  από τα μέλη,  κυρίως, από την έκδοση του ΥΨΙΛΟΝ/ΘΕΑΤΡΟ, σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη και από την έκδοση της ΝΕΦΕΛΗΣ σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη. Η δεύτερη έκδοση περιλαμβάνει αξιόλογα συνοδευτικά κείμενα. Συγκεκριμένα, τα: Πώς να παίζονται οι Δούλες, του Ζενέ, το επίμετρο Μια δραματουργία της σύντηξης, του Michel Corvin, το προαναφερόμενο δοκίμιο του Λακάν, συνέντευξη του Ζενέ από τηλεοπτική ταινία πάνω στη ζωή και το έργο του και, τέλος, εργοβιογραφία του συγγραφέα.
     Θεατρικά έργα  διαβάστηκαν και σε παλιότερες συναντήσεις της Λέσχης Ανάγνωσης Ηρακλείου, η οποία  επέλεξε και κοινή παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων στην πόλη μας. Την συνάντηση για το συγκεκριμένο θεατρικό  κείμενο,  συμπλήρωσε η  παρακολούθηση της παράστασης του ιδίου έργου από το “Θέατρο ΟΜΜΑ Στούντιο”.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
(Από το κείμενο: Πώς να παίζονται οι Δούλες, του Ζενέ.)

  «Είναι ένα παραμύθι, δηλαδή μια μορφή αλληγορικής αφήγησης που ίσως είχε ως     πρώτο στόχο, όταν το έγραφα, να με κάνει να αηδιάσω με τον εαυτό μου δείχνοντας και αρνούμενο να δείξει ποιος ήμουν, και ως δεύτερο να επιβάλλει ένα είδος δυσφορίας στην αίθουσα.»
  «Ιερά ή όχι, αυτές οι δούλες είναι τέρατα, όπως κι εμείς όταν ονειρευόμαστε πως είμαστε αυτό ή εκείνο. Χωρίς να μπορώ να πω ακριβώς τι είναι το θέατρο, ξέρω ποιο είναι αυτό που του αρνούμαι να είναι: η περιγραφή καθημερινών χειρονομιών όπως τις βλέπει κανείς από έξω.»

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ:
(Από την συνέντευξη του Ζενέ από τηλεοπτική ταινία πάνω στη ζωή και το έργο του.)

  «Δεν έχω λόγο να σιωπήσω, γνωρίζω τον εαυτό μου καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Τα πιο σημαντικά, ό,τι ήταν πιο σημαντικό για μένα, τα έβαλα στα βιβλία μου.»
   «Ένα πράγμα ιερό για μένα είναι ο χρόνος. Σαν να είχα χρέος να μην τον αφήσω ακαλλιέργητο.»
   «Αποτολμώ μια εξήγηση: Το γράψιμο είναι το τελευταίο καταφύγιο που έχει κανείς όταν έχει προδώσει…Αν το να γράφεις σημαίνει να ρυθμίζεται η ζωή σου από  συγκινήσεις ή συναισθήματα, συναισθήματα τόσο ισχυρά που μόνο καταφεύγοντας στην περιγραφή, την επίκληση ή την ανάλυσή τους μπορείς πραγματικά να τα καταλάβεις κι εσύ ο ίδιος, ε, τότε ναι, στο Μετραί (αναμορφωτήριο) ξεκίνησα να γράφω, στα δεκαπέντε μου χρόνια…Ίσως το γράψιμο να είναι το μόνο που σου απομένει όταν έχεις εξοριστεί από τον χώρο του λόγου της τιμής.»

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΖΑΝ ΖΕΝΕ:

   Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1910 από άγνωστο πατέρα. Η πόρνη μητέρα του τον εγκατέλειψε σε άσυλο λίγους μήνες μετά. Μια οικογένεια μικροχειροτεχνών  τον μεγάλωσε μέχρι τα 13 του. Ως καλός μαθητής γλίτωσε τη θέση του αγροτικού υπηρέτη. Πήγε σε σχολή στο Παρίσι για να μάθει την τέχνη της τυπογραφίας. Εκεί, άρχισε ο κύκλος των συνεχών συλλήψεων, δραπετεύσεων και φυλακίσεων του από το 1926 μέχρι το 1944.
   Ο Ζενέ έκανε πολλά ταξίδια και άρχισε το γράψιμο των μυθιστορημάτων του από τη φυλακή. Σημαντικές γνωριμίες του υπήρξαν οι Ζαν Κοκτώ και Ζαν –Πωλ Σαρτρ. Ο Ζενέ ξεκίνησε να γράφει και θεατρικά έργα. Το 1949, πήρε χάρη από τον  Πρόεδρο. Το 1952, ο Σαρτρ δημοσίευσε το βιβλίο του «Άγιος Ζενέ, κωμωδός και μάρτυρας»  το οποίο έφερε τον Ζενέ σε ηθική κρίση που του κόστισε  6 χρόνια σιωπής.
    Το 1964,  αυτοκτόνησε  πρώην σύντροφός του. Ο Ζενέ έκαψε, τότε, τα χειρόγραφά του και ξεκίνησε την ενεργή συμμετοχή σε δραστηριότητες υποστήριξης σε Άραβες φυλακισμένους και στους Μαύρους Πάνθηρες στην Αμερική, μετά από μία απόπειρα αυτοκτονίας. Ήταν η εποχή που συνδέθηκε με τους Μισέλ Φουκώ και Ζιλ Ντελέζ. Το 1982, επέλεξε το Μαρόκο για μόνιμη διαμονή. Το1986, πέθανε από καρκίνο σε ένα μικρό δωμάτιο ξενοδοχείου στο Παρίσι. Ο ενταφιασμός του έγινε στο Μαρόκο.



ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΜΟΥ:

1) Οι Δούλες είναι εξαιρετικό θεατρικό κείμενο τόσο για τον καλοδουλεμένο, χειμαρώδη λόγο- ούτε μία λέξη δεν περισσεύει- όσο και για την πρωτοτυπία στην αφηγηματική δομή του- μαγική επανάληψη μιας πράξης που στερείται πραγματικότητας ( κατά τον Μάρτιν Έσλιν). Προπάντων, όμως, είναι δείγμα ύψιστης τέχνης γιατί αφενός καταφέρνει να αποκλείσει τις εύκολες λύσεις της ρεαλιστικής απεικόνισης του πραγματικού γεγονότος που στάθηκε η πηγή της έμπνευσής του, αφετέρου πετυχαίνει να εκφράσει μοναδικά την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του συγγραφέα.

2) Επιλέγοντας ο συγγραφέας ουδέτερο χρόνο και χώρο, το θέμα του έργου γίνεται διαχρονικό και παγκόσμιο. Η επιλογή των γυναικών, και μάλιστα των δούλων, είναι ιδανικά πρόσωπα για να εκφράσουν την εξάρτηση που διέπει τις σχέσεις, φτάνοντας μέχρι και στον καθορισμό του εγώ ενός προσώπου μέσα από την προσωπικότητα ενός άλλου. Διότι δούλος είναι όποιος δεν ορίζει τον εαυτό του.

3) Το συγκεκριμένο θεατρικό προσφέρεται ιδιαίτερα για ανάγνωση λόγω του ξαφνιάσματος που προσφέρει από τις πρώτες σελίδες του με τη διπλή εναλλαγή των ρόλων των αδελφών στο παιχνίδι που υποκρίνονται την Κυρία. Αρχικά, η Σολάνζ παίζει την αδελφή της και η Κλαίρη παίζει την Κυρία. Εξάλλου, ο Ζενέ δίνει και σκηνικές οδηγίες. Όμως στο ανέβασμα του θεατρικού έργου στην σκηνή, ο θεατής αποκαλύπτει αργότερα αυτήν την απάτη. Οι εναλλαγές στην πλοκή σημειώνονται από το χτύπημα ενός ξυπνητηριού και ενός τηλεφώνου. Οι δούλες παίζουν  και τους εαυτούς τους, χωρίς ή και με την παρουσία της Κυρίας τους. Οι άνδρες απουσιάζουν από σκηνής, ακούμε όμως για αυτούς. Ο Κύριος, ο γαλατάς, ο δήμιος και ο επιθεωρητής της Αστυνομίας απασχολούν τις ηρωίδες, παρότι η Κυρία τους είναι η κύρια αναφορά τους. Στο τέλος, η κορύφωση του δράματος γίνεται με έναν τρόπο που επιζητά την προσωπική κρίση του κάθε αναγνώστη/ θεατή  για την απόδοση ερμηνείας.

Αρετή Παπαδογιαννάκη-Παυλάκου 

Δευτέρα 2 Ιουνίου 2014

Άννα Καρένινα


                                                     ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟЇ
                                                        
  Ο Τολστόι έγραψε την Άννα Καρένινα από το 1873 έως το 1877. Από το 1875 έως το 1877 δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στον Ρώσο Αγγελιοφόρο και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1878. Αρχικός διαγραμμένος τίτλος στις χειρόγραφες σελίδες ήταν: Δύο γάμοι.

                                          ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
                                                     ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΑΓΡΑ (2010)

  Η συγκεκριμένη έκδοση έχει εισαγωγικά σημειώματα, ανθολογία κριτικών, αποσπάσματα επιστολών και ημερολογίων του συγγραφέα, παρουσίαση των κεντρικών προσώπων του μυθιστορήματος, αναλυτικά περιεχόμενα και εργοβιογραφία του Τολστόι (1828-1910). Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να μάθει πολλά για το σπουδαιότερο μυθιστόρημα του 19ου αιώνα και για το μεγάλο Ρώσο συγγραφέα.
                                               
                                                  ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗ ΛΕΣΧΗ
 
  Η Λέσχη Ανάγνωσης Ηρακλείου έχει διαβάσει και στο παρελθόν κλασικά λογοτεχνικά βιβλία. Αυτή είναι η δεύτερη φορά που επιλέχθηκε για καλοκαιρινή ανάγνωση  ένα μεγάλο μυθιστόρημα ενός Ρώσου συγγραφέα. Η συγκεκριμένη επιλογή αυτού του βιβλίου έγινε μετά από το μυθιστόρημα Εξιλέωση, του Ian McEwan ο οποίος γράφει με μοντέρνο τρόπο επιχειρώντας καινοτομίες στη δομή του μυθιστορήματος. Από την άλλη πλευρά, ο Τολστόι ανανέωσε το ρεαλιστικό μυθιστόρημα της εποχής του επιλέγοντας να προσθέσει ιδεαλισμό στη νατουραλιστική απεικόνιση της σύγχρονης ρώσικης κοινωνίας.
   Η γραμμική αφήγηση στην Άννα Καρένινα  εντυπωσιάζει με το λαβύρινθο διασυνδέσεων ανάμεσα στα πρόσωπα και τα γεγονότα της πλοκής η οποία κινείται σε δύο βασικούς άξονες. Τόσο η τραγική ιστορία του παράφορου έρωτα της μοιχαλίδας Άννας, όσο  και η ιστορία της αγάπης του Λέβιν προς τη μετέπειτα σύζυγό του δίνουν δύο διαφορετικές όψεις στο θεσμό του γάμου.
   Η παράθεση αντιθέσεων σε όλο το βιβλίο  αφενός τονίζει τη δυαδικότητα στον τρόπο που ο συγγραφέας αντιλαμβανόταν τη ζωή, αφετέρου προσθέτει μεγάλο ενδιαφέρον στην πλοκή. Πράγματι, οι βασικοί ήρωές του οι οποίοι ανήκουν και στα δύο φύλα σκιαγραφούνται με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στη ψυχική διαδικασία, οι χώροι που αυτοί κινούνται αποτυπώνουν τη διαφορά ανάμεσα στο αστικό και στο φυσικό τοπίο, αλλά και την κοσμική με την αγροτική ζωή και, τέλος, οι πράξεις τους σηματοδοτούν διαφορετικές επιλογές στην καθημερινότητά τους.  
   Αυτό, όμως, που εντυπωσιάζει σε αυτό το μυθιστόρημα είναι η στενή σχέση του δημιουργού με το έργο του, αφού  οι ηθικοί, θρησκευτικοί και κοινωνικοί προβληματισμοί της πνευματικής αναζήτησής του συγγραφέα ενσαρκώνονται κυρίως από τον Λέβιν, αλλά κρύβονται και μέσα στο χαρακτήρα της Άννας. Ο Τολστόι υπήρξε ένας μεγάλος λογοτέχνης και ένας ηθικός στοχαστής, ο οποίος με τα έργα του και τη ζωή του κατάφερε να δώσει ξεχωριστή  ποιότητα στο ρόλο του συγγραφέα και στην ταυτότητα του ατόμου.
   Η Άννα Καρένινα είναι ένα εκπληκτικής γραφής συναρπαστικό μυθιστόρημα το οποίο καταφέρνει ταυτόχρονα να σώσει στις σελίδες του την κοινωνία της ρώσικης αυτοκρατορίας η οποία δεν υπάρχει πια και να θέσει θεμελιώδη ερωτήματα τόσο για την συζυγική απιστία, όσο και για την αναζήτηση σκοπού στη ζωή του ανθρώπου. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το κοινό χαρακτηριστικό της Άννας, του Λέβιν και του Τολστόι· δηλαδή, η άρνησή τους να υποκύψουν στις άνευ νοήματος κοινωνικές συμβάσεις.

 Αρετή Παπαδογιαννάκη-Παυλάκου