Πέμπτη 25 Οκτωβρίου 2012

Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης




του Luis Sepulveda
Η συνταγή μιας καλής ιστορίας: Να έχει θέμα με έρωτα και αίμα…. Το τραγούδαγε την δεκαετία του 80 γνωστός στιχοποιός.
Είναι μια ιστορία αγάπης το αφήγημα του πολιτικοποιημένου Σεπούλβεδα;
Έτσι τουλάχιστον νομίζεις από τον τίτλο.
Το προλογικό σημείωμα έρχεται να σε προσγειώσει, αναγγέλλοντας την δολοφονία του ακτιβιστή Τσίκο Μέντες στην ζούγκλα του ανατολικού Εκουαδόρ στα σύνορα με την Βραζιλία, από συμμορίες δολοφόνων,  κουστουμάτους «προοδευτικούς», και αγωνιστές οικολόγους. Ακολουθεί ο χαιρετισμός στον Μιγκέλ Τσένκε παρουσιάζοντας τον πραγματικό πρωταγωνιστή του βιβλίου, την φυλή των Σουάρ του Σούμπι στον ποταμό Άνω Ναγκαρίτσα, παραπόταμο του Αμαζόνιου.
Το βιβλίο Γράφηκε στα 1987 και 1988 μεταξύ Αρτόρε ( Γιουγκοσλαβίας ) και Αμβούργου (Γερμανίας ) όπως  μας πληροφορεί στην τελευταία σελίδα ο συγγραφέας.
 
Ο Φρανσίσκο («Τσίκο») Μέντες (1944-1988)
Από: tovima.gr/culture/article .
 «Αν κάποιος αγγελιοφόρος εξ ουρανού έρχονταν να μου εγγυηθεί ότι ο θάνατος μου θα βοηθούσε τον σκοπό μας, νομίζω ότι θα άξιζε τον κόπο». Ο Φρανσίσκο Μέντες, ο πρώτος αληθινός μάρτυρας του οικολογικού κινήματος δολοφονήθηκε το 1988 από τον  Alves ba Silva μεγαλογαιοκτήμονα «τροπικής γης» και τον γιο του Alves Pereira. Ηγέτης του σωματείου των εργατών στις φυτείες καουτσούκ, ο Βραζιλιάνος «Τσίκο» έθεσε σκοπό της ζωής του την προστασία του Αμαζονίου και των ινδιάνων ιθαγενών από την επέλαση των υλοτόμων και των κτηνοτρόφων. Και ο θάνατος του «άξιζε τον κόπο».
 Συγκέντρωσε την παγκόσμια προσοχή στην οικολογική καταστροφή της περιοχής και αφύπνισε τους περιβαλλοντολόγους από όλες και σε όλες τις απειλούμενες γωνιές του πλανήτη. 

 Ο Ριμπέιρο  Ντα Σίλβα Και η σύζυγος του Μαρία Ντο εσπιρίτο Σάντο (1959 – 2011)
   Από: topontiki.gr/article/17708.
 «Βρίσκομαι εδώ και σας μιλώ και σε ένα μήνα μπορεί θα ακούσετε  ότι εξαφανίστηκα. Είμαι αποφασισμένος όμως να προστατεύσω το δάσος με κάθε κόστος Αυτός είναι ο λόγος που ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθώ δολοφονημένος με μια σφαίρα στο κεφάλι….. ¨Όσο έχω τη δύναμη να περπατώ, θα καταγγέλλω όλους εκείνους που καταστρέφουν το δάσος». Η ομιλία του αποδείχθηκε δυστυχώς, προφητική.
Ο Ντα Σίλβα και η σύζυγος του Μαρία Ντο Εσπιρίτο Σάντο δολοφονήθηκαν στις 24 Μαΐου 2011. Ο 52χρονος ακτιβιστής ήταν εργάτης καουτσούκ, περικυκλώθηκε από ενόπλους που είχαν αγοράσει συμβόλαιο θανάτου από τους μαφιόζους που λυμαίνονται το αρχέγονο δάσος καθώς επέστρεφε στο σπίτι, με την σύζυγο του. Τους εκτέλεσαν και τους δύο εν ψυχρώ και σύμφωνα με ταγο του ο θανλς του  ειδησεογραφικά πρακτορεία, οι δολοφόνοι του έκοψαν το αυτί για το παραδώσουν στους εντολείς τους. Η δολοφονία του Ριμπέιρο Ντα Σίλβα 23 χρόνια μετά την δολοφονία του ακτιβιστή Τσίκο μέντες και παρά την  δημοσιότητα της δεν σταμάτησε την δράση  των συμμοριών που λυμαίνονται τον πλούτο του Αμαζονίου, ούτε τις δολοφονίες.

Στην έκθεση του 2008 της Επιτροπής Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βραζιλίας Ο Ντα Σίλβα ήταν ένας από τους εκατοντάδες ακτιβιστές που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο ζωής. Σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης  CRT ( Catholic Land Pastoral ) μετά την δολοφονία του Μέντες περισσότεροι από 1150 ακτιβιστές, αγρότες, δικαστές, εργάτες ιερωμένοι έχουν δολοφονηθεί στην προσπάθεια τους να προστατέψουν τον πλούτο του Αμαζόνιου.
Η καταστροφή ξεκινά συστηματικά από το 1970. Κάθε χρόνο καίγεται, κόβεται και καταστρέφεται έκταση από 13.000 έως 30.000 Km2.

Η φυλή των Σουάρ του Σούμπι.
(Ανθρωπολογικά στοιχεία από την φυλή Σουάρ και από την παραμονή του Αντόνιο Μπολίβαρ σ΄αυτή).
Στην φυλή Σουάρ είχαν σαν έθιμο να ετοιμάζουν πολεμιστές για να σκοτώνουν δολοφόνους  και να κρατάνε τα κεφάλια τους τα οποία με μια τεχνική συγκεκριμένη  - την tsantsa – τους αφαιρούσαν τα κόκκαλα και έμενε μόνο το δέρμα τους.
Τα συρρικνωμένα κρανία όπως τα λένε. ( Βλέπε: Μουσείο Ντελ Μπάνκο.)
Από την Σελίδα 54 Του βιβλίου: «Έπρεπε λοιπόν να σκοτώσει τον άνθρωπο με ένα δηλητηριασμένο βέλος από φυσοκάλαμο, αφού θα του είχε δώσει την δυνατότητα να παλέψει με θάρρος. Όταν το κουράρε θα τον έκανε να παραλύσει, όλο του το θάρρος θα έμενε για πάντα στην έκφραση του, συγκεντρωμένο εσαεί στο συρρικνωμένο του κεφάλι, με την μύτη, το στόμα και τα βλέφαρα του ραμμένα για να μην μπορεί να φύγει».
Την μετά θάνατο γαλήνη ζητά από τον Αντόνιο Χοσέ Μπολίβαρ Προάνιο ο φίλος του ο Νουσίνιο  με το στήθος ανοιγμένο στα δύο από την τουφεκιά των εισβολέων.
 « Δε θα φύγω ήσυχος, κουμπάρε. Όσο το κεφάλι του δεν θα κρέμεται από ένα κλαρί, θα γυροφέρνω σαν τυφλό πουλί και θα κουτουλάω στα δέντρα. Βοήθησε με κουμπάρε.»
 Αρχέγονο δίκαιο, έθιμο, άλλωστε πώς αλλιώς μπορεί να προστατευτεί η κοινότητα των Σουάρ από τους εισβολείς;
«Το θεώρησε δίκαιο να ξεπληρώσει το χρέος του και παίρνοντας μαζί του ένα φυσοκάλαμο, διέσχισε το ποτάμι κολυμπώντας, κι έπιασε να κυνηγάει άνθρωπο για πρώτη φορά στη ζωή του.»
 Μόνο που μια μάχη δεν εξελίσσεται πάντα σύμφωνα με τα  έθιμα, τους νόμους ή την θέληση.
 « Χωρίς να δίνει σημασία στα ουρλιαχτά του τον έσυρε από τους αστραγάλους ως το ποτάμι » . Όμως, αφού δεν σεβάστηκε  τους εθιμικούς κανόνες δικαίου έστω και μία φορά, δεν είχε θέση πια στην κοινότητα.
Δεν ήταν αρκετή η δικαιοσύνη αφού  δεν συντάσσονταν  με την  συλλογική συνείδηση με την αποδοχή της πράξης από την κοινότητα.
«Δεν είχε ατιμωθεί μονάχα, αλλά ήταν και υπεύθυνος για την αιώνια δυστυχία του φίλου του.»
 Είχε μάθει καλά τις τελετουργίες και τα μυστικά αυτού του λαού. « Τιμούσε και αυτός καθημερινά τα συρρικνωμένα κεφάλια  των εχθρών που είχαν σκοτωθεί σαν άξιοι πολεμιστές κι έψελνε μαζί με τους αμφιτρύωνες τα ανέντ, άσματα ευχαριστιών για το θάρρος, που τους μεταγγίζονταν έτσι, και προσευχές για διαρκή ειρήνη» σελ.49.
Δεν ήταν μονάχα η καθημερινότητα, ήταν και η συμμετοχή του σε κάθε εκδήλωση «αποχαιρετισμού» των υπερήλικων, καθώς και η μετέπειτα διαδικασία συλλογής των οστών όσων γερόντων είχαν «αναχωρήσει» και μάλιστα χωρίς καν να νοιάζονται για  σύνταξη γήρατος. (καθαρισμός του δάσους)
 Γνωρίζουν οι Σουάρ πως  οι ηλικιωμένοι καταναλώνουν χωρίς να παράγουν  και  στις μετακομίσεις γίνονται βάρος.
« Ήδη μόλις έκλειναν τρία χρόνια στο ίδιο μέρος, μετοικούσαν, επιτρέποντας έτσι στην φύση να συνέλθει».
Οι συνήθειες  αυτές ήταν απαραίτητες  στην δημογραφική ισορροπία, οι νέοι αποτελούν τα αναγκαία εργατικά χέρια, αλλά και στην  επάρκεια  των διατροφικών πόρων του συνόλου.
 Μια Σχετική ταινία είναι « Η μπαλάντα του Ναραγιάμα » Σκηνοθεσία: Σοχέι Ιμαμούρα.
Γλαφυρότατη είναι η περιγραφή για την θέση του έρωτα και την λατρεία του σώματος της σελίδας 50.
  
Αντόνιο Χοσέ Μπολίβαρ Προάνιο
Ο γέρος της ιστορίας  γεμάτος αποτυχίες στην προσωπική του ζωή, στείρος, διαβιεί παρασιτικά μολύνοντας με την ύπαρξη του το περιβάλλον. Δεν διαφέρει από τους καταπατητές, αποτελεί την εμπροσθοφυλακή τους. Καταπατητής και ο ίδιος σ΄ όλη του την πορεία.
Μέχρι που γίνεται φονιάς. Μόνο ένας φονιάς διατηρεί το όπλο του θύματος με το οποίο τον σκότωσε, σαν λάφυρο. Οι ιστορίες αγάπης είναι το καμουφλάζ για να κρύβει αυτές του τις αποτυχίες.
Μόνο ένας εκπαιδευμένος φονιάς μπορεί να σκοτώσει τον οσελότο και ο δήμαρχος το ξέρει καλά και έχει δίκιο. Σκοτώνοντας το ζώο ο γέρος αποτέλειωσε ότι είχε απομείνει στην συνείδηση του  και ξαναγυρίζει στις ιστορίες του μπας και ξεχάσει όπως λέει  την βαρβαρότητα των ανθρώπων, και την δική του, λέω εγώ.
Πετώντας το άψυχο ζώο στο ποτάμι και στην συνέχεια και το όπλο νομίζει πως σβήνει τα ίχνη του όπως έκαναν οι Σουάρ όταν τον εξαπόστελλαν από εκεί που ήρθε. Νομίζει πως ξεπλένονται τα ανομήματα του και των ομοίων του. Λογάριαζε όμως χωρίς την αφήγηση του Μιγκέλ Τσένκε και την γραφή του Luis Sepulveda.

Luis Sepulveda
Έξι μήνες παραμονής στους Σουάρ, σίγουρα δεν έμενε σε hotel, και οι αφηγήσεις του Μιγκέλ Τσένκε στάθηκαν αρκετές για να γεμίσουν το βιβλίο με θάνατο και υγρασία. Το πόσο επηρεάστηκε  ο  συγγραφέας από αυτή την εμπειρία αφορά τον προβληματισμό και την συνειδητότητα του κάθε ενός κατοίκου Γής που θα διαβάσει το βιβλίο.
Σκαλίζοντας αδιάκριτα το παρελθόν και το παρόν του συγγραφέα, το πέρασμα του από την  πολιτική δράση, με τις κάθε φορά εκφράσεις του σε θεατρικά και δημοσιογραφικά, από την αυλή του Αλιέντε μέχρι τις Ταξιαρχίες του Μπολίβαρ, τον Ακτιβισμό, αλλά και την έμπρακτη συμπαράσταση που του προσέφεραν οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία αλλά και προσωπικότητες  στους δύσκολους καιρούς της φυλακής,   φαίνεται πως καταλήγει   σ΄ ένα συνεχιζόμενο γράψιμο κι άλλων αξιόλογων βιβλίων.  Παραμένει όμως πάντα πρώτο το      « Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης».
Η γραφή ακολουθεί τον αφηγηματικό τρόπο γεμάτη εικόνες, αναμνήσεις ,γεγονότα  προσδοκίες,  με αρκετό χιούμορ, με στοιχεία ουμανισμού και ουτοπίας εξάλλου όπως λέγεται, η λογοτεχνία είναι η φαντασίωση να αλλάξουμε τον κόσμο.
Διακόσια χρόνια ανολοκλήρωτης επανάστασης στην Λατινική Αμερική από τα θρύψαλα της επανάστασης του Σιμόν Μπολίβαρ (1783-1832) μέχρι τις μέρες μας ( Πινοσέτ, Μάρκος, Περόν, Ζοάο Χαβελάντζε αλλά και οι Περόν, Βάργκας, Αλιέντε κ.α.) τα όσα έχει περάσει και περνά αυτή η ήπειρος ήταν αδύνατο να μην θρέψουν μεγάλους ποιητές και λογοτέχνες.
Ο συγγραφές μιλάει πάντα με ονόματα, για την ζωή των προγραμμένων, των ηττημένων, και με ευρωπαϊκούς όρους, των Λούμπεν, εναλλακτικές φωνές που θέτουν σε αμφισβήτηση την λογοτεχνική κουλτούρα.

Στο βιβλίο του «Η τρέλα του Πινοσέτ» διαβάζουμε:
« Δεν έχω πρόθεση να χαθώ στις παλιές αμφιβολίες που τυράννησαν και οδήγησαν σε σκέψεις τους αρχαίους φιλοσόφους, ούτε να πειραματιστώ με άλλες αμφιβολίες που δεν είναι κατ΄ ανάγκη οι καταλληλότερες για να βαδίσει κανείς στο μοναδικό δυνατό δρόμο, αυτού της γραφής, σ΄ αυτό το χαράκωμα  έφτασα όταν όλα τα άλλα είχαν γκρεμιστεί και κατέληξα να σκεφτώ ότι δεν υπήρχε πια κανένας τρόπος για αντίσταση.
Από τον Γκιμαράες Ρόσα έμαθα πως  «αφήγηση σημαίνει αντίσταση» και σ΄ αυτό το χαράκωμα της γραφής αντιστάθηκα κατά της απάρνησης των αξιών, που έχουν εξανθρωπίσει τη ζωή και λέγονται αδελφικότητα, αλληλεγγύη, αίσθημα δικαιοσύνης.»

Επειδή από όσα βιβλία του Luis Sepulveda διάβασα, διαπίστωσα πως είναι πανταχού απών η θρησκεία και οι εκπρόσωποι της,  θα ήθελα σαν επίλογο σ΄ αυτό το κείμενο, την ανάγνωση του τέταρτου λόγου από το άρθρο του Εντουάρντο Γκαλεάνο (Ουραγουανός συγγραφέας και δημοσιογράφος) : «Τέσσερις ισχυρισμοί που κάνουν την μύτη του Πινόκιο να μεγαλώνει» μία άλλη εκδοχή της εισφοράς των θρησκειών στον σεβασμό  τούτου του πλανήτη.



Το κείμενο γράφτηκε από τον Γιάννη Ζερβάκη τον Οκτώβριο του 2012 στην λέσχη ανάγνωσης Ηρακλείου.              


Οικολογικά στοιχεία γενικά

  Στην έκθεση  του Gaia Foundation το 2012  που συντάχθηκε με την συμμετοχή περιβαλλοντολογικών οργανώσεων από όλον τον κόσμο, την τελευταία δεκαετία οι εξορύξεις σιδηρομεταλλεύματος έχουν αυξηθεί 180%, κοβαλτίου 165%, λιθίου 125%, άνθρακα 44%. Δυναμικές είναι οι ανερχόμενες οικονομίες Ινδία, Βραζιλία, Κίνα, Ρωσία. Η Κίνα πραγματοποιεί επιθετικές επενδύσεις στην Αφρική. Χρησιμοποιεί το 53% του παγκόσμιου τσιμέντου το 47% του σιδηρομεταλλεύματος και το 46% του άνθρακα.
 Η κρίση  του 2008 οδήγησε τους επενδυτές κατ΄αρχή στις επενδύσεις τροφίμων και στην συνέχεια στην αγορά ορυκτών, πετρελαίου, και αερίου με αποτέλεσμα την έξαρση της εξορυκτικής δραστηριότητας.
Κοινότητες της Λατινικής Αμερικής της Αφρικής και της Ασίας έχασαν την γη τους.
Εκατομμύρια  κυβικά μέτρα νερού κατασπαταλήθηκαν, εκατοντάδες χιλιάδες δάσους αποψιλώθηκαν, πηγές νερού δηλητηριάστηκαν, υπέδαφος και αέρας μολύνονται γεωμετρικά.
Παράλληλα με την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δολοφονούν ακτιβιστές και επικρατούν συνθήκες σκλαβιάς σε χιλιάδες εργάτες που προσπαθούν να επιβιώσουν στις πετρελαιοπηγές και στα ορυχεία.
Το Νοέμβριο του 2011 ο 25χρονος Christian Ferreira  πυροβολήθηκε στο κεφάλι μπροστά στο σπίτι του στο  San Antonio της Αργεντινής ανήκε στον συνεταιρισμό των αγροτών και αρνήθηκε να παραχωρήσει την γη του στις μεγάλες φυτείες σόγιας. Η παραγωγή σόγιας ελέγχεται από  την Monsanto.
Το 1993 στο Δέλτα του Νίγηρα όταν οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και έδιωξαν την Shell από την γη τους ακολούθησε μια περίοδος τρομοκρατίας με κορυφαία την δολοφονία του ακτιβιστή Ken Saro-wiwa  το 1995.
Στο τέλος αυτού του κειμένου η συνημμένη σελίδα είναι η ανταπόκριση του  BBC από την δολοφονία της αδελφής Ντόροθυ Σταγκ αγωνιζόταν  για την σωτηρία του Αμαζόνιου.

  Η Αμαζονία σε αριθμούς:
  Από την: kathimerini.gr/article .
·  Η έκταση της είναι 4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα από τα οποία το τροπικό δάσος είναι 3,3 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η χερσαία έκταση της Ελλάδας είναι 132.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
·  Εννέα χώρες διασχίζει ο Αμαζόνιος: Βραζιλία, Βολιβία, Κολομβία, Ισημερινός, Γουιάνα, Γαλλική Γουιάνα, Περού, Σουρινάμ και Βενεζουέλα.
·  6.848 χιλιόμετρα είναι το μήκος του Αμαζόνιου ποταμού. Μήκος πού αντιστοιχεί στην απόσταση Νέα Υόρκη – Βερολίνο.
·  15.000 περίπου ποτάμια διασχίζουν το δάσος του Αμαζόνιου.
·  Στην περιοχή του Αμαζόνιου υπάρχει το 20% του γλυκού νερού ολόκληρου του πλανήτη, το 30% της βιοποικιλότητας, 5.000 περίπου αναγνωρισμένα είδη δέντρων, 300 αναγνωρισμένα είδη θηλαστικών, πάνω από 1.300 αναγνωρισμένα είδη πουλιών, 2.500 – 3.000 είδη ψαριών, 10 – 15 εκατομμύρια είδη εντόμων, 21 εκατομμύρια κάτοικοι και πάνω από 400 φυλές αυτοχθόνων.
·  Σε ένα εκτάριο τροπικού δάσους υπάρχουν περισσότερα από 200 είδη δέντρων.
·  Έχουν αναγνωριστεί 650 είδη φυτών με φαρμακευτικές ιδιότητες και οικονομική αξία.
·  57 είδη υπό εξαφάνιση, συμπεριλαμβανομένου του Ιαγουάρου, ζουν στον Αμαζόνιο.
Τι συμβαίνει όταν χάνεται ένα δέντρο στον Αμαζόνιο.
Δεκάδες είδη πανίδας (Ασπόνδυλα-έντομα, αράχνες σκουλήκια αλλά και σπονδυλωτά ζώα, από βατράχους μέχρι πουλιά και θηλαστικά) και χλωρίδας ( κλιματίς, επίφυτο, ορχιδέα, αναρριχητικά φυτά) φιλοξενούνται σε κάθε δέντρο του Αμαζονίου. Έχει αποδειχθεί π.χ. ότι σε ένα δέντρο μπορούν να φιλοξενούνται έως και 72 είδη μυρμηγκιών. Όλα αυτά τα είδη εξαρτώνται από το δέντρο για να βρουν τροφή. Όταν λοιπόν αυτό κόβεται ή καίγεται, τα περισσότερα είδη της πανίδας το εγκαταλείπουν πριν καταστραφεί ολοκληρωτικά. Κάποια άλλα μένουν και πεθαίνουν.
Επειδή το ένα είδος βασίζεται σε άλλα για τροφή και καταφύγιο, αλλά και για την αναπαραγωγή του η καταστροφή του ενός οδηγεί στη διατάραξη της αναπαραγωγικής διαδικασίας και στην δυσκολία αναζήτησης τροφής σε μια σειρά άλλα είδη. «Αν για ένα δέντρο που χάνεται συμβαίνουν όλα αυτά, φανταστείτε τι μπορεί να γίνει όταν χάνονται 29 δέντρα ανά λεπτό, όπως συνέβη τη χρονική περίοδο από τον Αύγουστο του 2003 ως τον Αύγουστο του 2004» λέει η Greenpeace.